مظفرالدين شاه در جايگاه قرار مي گيرد. سپس حركت كالسكه هايي غرق در گل آغاز مي شود. شاه بانوان سرنشين را گلباران مي كند و آنها او را. دختر بچه كوچكي به سوي مظفرالدين شاه مي دود. جلويش را مي گيرند. شاه امر به رها كردنش مي كند و او را در آغوش مي گيرد و بدين ترتيب جشن گل به عنوان اولين فيلمبرداري ايراني، در تاريخ سينماي ايران ثبت مي شود. گرچه نخستين فيلمبرداري سند دار تاريخ سينماي ايران روي ماسه هاي كنار درياي مانش جلوي هتل پالاس در شهر اوستاند توسط عكاس مخصوص شاه، ميرزا ابراهيم عكاس باشي، از مظفرالدين شاه قاجار و خانم گرون، انجام گرفت، اما اين فيلم هنوز پيدا نشده. به همين دليل جشن گل را كه سه روز بعد انجام شد، به عنوان مبدا تاريخ سينماي ايران مي نامند.

در عين حال هر چند از نوع فيلم هاي يادگاري است ولي به دليل برنامه ريزي و مكان قرارگيري حرفه اي دوربين، نخستين كار مستندسازي ايران هم محسوب مي شود. پس از آن كه اعليحضرت شاهنشاه به عكاس باشي دستور فيلمبرداري از مراسم جشن گل را داد پيشاپيش مسير كاروان كالسكه ها و چرخ هاي گلبازان و گلپرانان بررسي شد. دوربين بر روي بالكني مشرف به مسير حركت كاروان ها و گلزاربند جايي كه شاه در آنجا قرار گرفت، كار گذاشته شد.

قسمتي از فيلم جشن گل روي ويديوي معروف به مخملباف آورده شده، اما تا سال ۱۳۷۹ كسي از چند و چون محتواي اين فيلم اطلاعي نداشت. تا آن كه از روي كلاه پوستي سواران گارد شاهنشاهي بلژيك و شباهت آنان به گارد سلطنتي انگليس، مسجل شد اين فيلم مربوط به سفر مظفرالدين شاه قاجار به بلژيك است. از سفر سوم مظفرالدين شاه به فرنگ نيز دو تكه فيلم باقي مانده است. گذر از روي پل آهني منجيل وگذر از جنگل كه بي شك از نظر هنر فيلمبرداري جزو زيباترين فيلم هاي قديمي ايراني به شمار مي آيند. در دوراني كه هنوز حركت دوربين و امكان زوم اختراع نشده بود.

در صحنه گذر گارد شاهنشاهي از روي پل منجيل دوربين در مكاني قرار گرفته كه بيشترين استفاده از تصوير براي ثبت حركت سوارها صورت مي گيرد. گارد شاهنشاهي از روي پل عبور مي كند. در بالاي تصوير، سوارها به سمت چپ حركت مي كنند. در مركز تصوير سوارها از روي پل منجيل عبور مي كنند و در انتهاي تصوير سوارها به سمت چپ حركت مي كنند و از كادر دوربين خارج مي شوند. اين فيلم ها بيشتر مختص اوايل اختراع سينماتوگراف بوده، كه بر حركت تصوير استوار است. معروف ترين فيلم از اين سري رسيدن قطاري به ايستگاه لاسيونا از لويي لومير متعلق به سال اول سينما (۱۸۹۵) است. برابر اين فيلم رسيدن ماشين دودي شاه عبدالعظيم به گارت ماشين در ميان فيلم هاي مظفري باقي مانده كه در آن ترن شاه عبدالعظيم به گارد ماشين، يعني ايستگاه قديم راه آهن تهران مي رسد و بانوان با چادر و چاقچور به سوي آن براي سوار شدن مي روند. فيلم ايراني ديگري (تاخت خرسواران عمله خلوت مظفري در خياباني مشجر) نيز همين ساختار را نشان مي دهد. بعيد نيست ميرزا ابراهيم عكاس باشي از فيلم رسيدن قطاري به ايستگاه لاسيونا الهام گرفته باشد. البته هر قدر فيلم اول مستند است فيلم دوم را تا حدودي مي توان سينمايي دانست. زيرا تاخت خرسواران جهت فيلمبرداري انجام گرفته و صحنه پردازي (ميزانسن) در كار بوده است.

صحن حضرت معصومه (ع) در قم، خيابان در تهران هنوز نام خيابان مشخص نشده، رژه سربازان، و يا آمدن پرشكوه سفيري به كاخ گلستان از ديگر تكه فيلم هاي ديدني هستند. فيلم صحن حضرت معصومه (ع) در قم در حالي گرفته شد كه در بسياري از كشورهاي اسلامي، شارعان مذهبي حكم به حرام بودن اين وسيله داده بودند.

اولين فيلم تاريخ سينماي ايران

آنچه را كه مي توان نخستين مجموعه فيلم سينمايي ايران ناميد در حال حاضر در حدود ۲۰۰ متر است و نمايش آن در حدود ۱۰ دقيقه طول مي كشد كه تهيه كننده آن: مظفرالدين شاه، سناريونويس و كارگردان: عيسي خان، آرتيست هاي اصلي: عيسي خان و ميرزا ابوالقاسم غفاري، با شركت، مليجك، محمودخان و ديگر عمله خلوت شاه هستند. اين فيلم از نوع مضحك است كه در آن زمان در جهان طرفداران بسيار داشته و يكه تاز بود.

اولين فيلمبردار غير حرفه اي ايراني

بر طبق يكي از قديمي ترين سندهايي كه توسط فرخ غفاري جمع آوري شده، مظفرالدين شاه را نخستين فيلمبردار غير حرفه اي ايران مي دانند. بر روي كاغذ تاج دار و رسمي قصر دوشان تپه نوشته شده بود عكاس (باشي) فردا صبح زود دوربين سينمو فوت گراف را با دوسه رولو زود بيار كه عكس شيرها را بگيريم اين سند نشان مي دهد كه شاه خود را در فيلمبرداري شريك مي دانسته (...عكس شيرها را بگيريم) يا دست كم خود نيز دوربين به دست مي گرفته است.

فيلم هاي مظفري از آغاز تا امروز

تا سه دهه پيش تاريخ سينماي ايران از بنيان ناشناخته بود. اولين تلاش ها براي شناسايي گذشته سينماي ايران توسط فرخ غفاري صورت گرفت. در سال ۱۳۶۲ شهريار عدل به طور اتفاقي در انبار كاخ گلستان تعدادي قطعه فيلم پيدا كرد كه امروز به فيلم هاي مظفري مشهورند. وي از آن دوران تا امروز كوششي خستگي ناپذير براي بازيابي و شناسايي اين فيلم ها انجام داد. در همان دوران كه پيگيري وضع فيلم هاي مكشوفه صورت مي گرفت، برخي از فيلم ها وارد مرحله نهايي گنديدگي و از خود پاشيدگي شدند. فيلم هاي مظفري در آن دوران بر روي نگاتيو هايي از جنس نيترات ضبط شده بودند. اين حلقه ها اشتعال زا و خود سوزند. فيلم هاي نيتراتي تقريباً عمري پنجاه ساله دارند. گر چه فيلم هاي مظفري و فيلم هاي لومير بيش از يك قرن عمر كردند.

آرشيو ميراث سينمايي

مركز ملي سينماتوگرافي فرانسه از سال ۱۹۴۶ كار خود را آغاز كرد. يك سال بعد زير نظر وزارت فرهنگ فرانسه به كار خود ادامه داد. اين مركز وظايف چهارگانه حمايت اقتصادي، وضع مقررات، فعاليت در خصوص حفظ و نگهداري ميراث سينمايي و طراحي برنامه هايي براي ارتقا و توسعه پخش آثار سينمايي را بر عهده دارد. از سال ۱۹۶۹ مركز ملي سينماتوگرافي مسئوليت حمايت از ميراث سينمايي را بر عهده گرفت. اين مركز مسئوليت ثبت و نگهداري قانوني فيلم ها را به عهده دارد و در اين خصوص، بخش آرشيو فيلم و نگهداري قانوني به جمع آوري، نگهداري، ثبت، فهرست برداري و تهيه راهنما مشغول بوده است. برنامه حفاظت و مرمت فيلم هاي قديمي، نگهداري و مرمت ۸ هزار عنوان فيلم را بر روي نگاتيوهاي نيتراته ممكن ساخت. منبع